Teolodzy UKGK wobec wojny i innych wyzwań

 

Dokument podsumowujący forum ogólnokościelne „Teologia Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego w XXI wieku: znaki czasu i nadziei”

Poniedziałek, 20 października 2025 r.

Preambuła

Niniejszym dokumentem pragniemy podsumować prace Ogólnokościelnego Forum Teologów UKGK, które odbyło się w dniach 26-28 września 2025 r. na Ukraińskim Uniwersytecie Katolickim (UUK). Forum stało się wyjątkową okazją do spotkania greckokatolickich teologów z Ukrainy i diaspory, aby wspólnie przemyśleć przebytą drogę, podzielić się doświadczeniami i nakreślić perspektywy dalszego rozwoju myśli teologicznej i pracy duszpasterskiej naszego Kościoła.

Minęło ponad trzydzieści pięć lat od wyjścia UKGK z podziemia i ponad dwadzieścia lat od Forum Młodych Teologów UKGK „Kairos”, które odbyło się w 2004 roku. W tym czasie przeszliśmy drogę od odbudowy podstawowych instytucji kościelnych do stworzenia silnej sieci seminariów duchownych i akademii teologicznych, a także rozbudowy Ukraińskiego Uniwersytetu Katolickiego. Dzisiaj mamy za co dziękować Bogu: w UUK funkcjonuje pełny cykl edukacji teologicznej, uznany przez Stolicę Apostolską i Ministerstwo Edukacji Narodowej Ukrainy, uzyskano pierwsze stopnie naukowe, zainicjowano serie naukowe, opublikowano dziesiątki monografii, setki artykułów – wszystko to świadczy o dojrzałości ukraińskiej szkoły teologicznej.

Forum stało się również okazją do głębokiej refleksji nad tym, jak możemy i powinniśmy służyć Kościołowi i społeczeństwu. W naszej pracy kierowaliśmy się wytycznymi zawartymi w posynodalnym orędziu Synodu Biskupów UKGK „Nadzieja, do której wzywa nas Pan” z 29 października 2021 r. oraz w liście pasterskim Jego Ekscelencji Światosława z 2 grudnia 2011 r. „Żywa parafia – miejsce spotkania z żywym Chrystusem” .

Jednak nasza refleksja nie mogła pominąć dramatycznych wyzwań współczesności. Plan duszpasterski UKGK został napisany w kontekście pandemii COVID-19, jednak już kilka miesięcy po jego opublikowaniu – 24 lutego 2022 r. – doszło do pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę. Ta nieuzasadniona agresja radykalnie zmieniła kontekst naszej posługi, stawiając przed teologią nowe bolesne pytania o sprawiedliwość, pokój, uleczenie ran wojennych, rolę Kościoła w ochronie życia i godności człowieka. Dlatego, opierając się na bogatym dziedzictwie UKGK i heroicznym doświadczeniu podziemnego Kościoła, rozważamy wyzwania współczesności i staramy się odpowiedzieć na nie poprzez naszą pracę teologiczną i posługę duszpasterską.

Należy podkreślić konieczność rozwoju trzech sfer refleksji teologicznej – teologii akademickiej, światopoglądowej i publicznej – ponieważ właśnie ich zrównoważony rozwój pozwoli skutecznie odpowiadać na wyzwania współczesności. Jesteśmy świadomi wielkiej odpowiedzialności, która na nas spoczywa, ponieważ „komu wiele dano, od tego wiele wymagać się będzie, a komu wiele zlecono, tym więcej od niego żądać będą” (Łk 12, 48). Dlatego w obecnej trudnej sytuacji, gdy przyszłość świata „kipi” w ukraińskim „tyglu”, my, ukraińscy teologowie, nie możemy czekać, aż światowe centra chrześcijaństwa zrozumieją nowy kontekst stworzony przez wojnę i podejmą fundamentalne decyzje. Nadszedł nasz czas. Ukraina musi wypowiedzieć swoje własne słowo, a słowo to musi mieć nie tylko wymiar polityczny, ale także teologiczny, ponieważ ta wojna nie ogranicza się do linii frontu, dotykając samych podstaw ludzkiej godności, wiary i odpowiedzialności moralnej. Wymaga ona refleksji teologicznej, zdolnej do zrozumienia zła, cierpienia i nadziei w świetle Ewangelii.

Biorąc pod uwagę wszystkie główne myśli i pytania, które poruszono zarówno podczas poprzednich dyskusji w sekcjach teologicznych i grupach fokusowych, jak i podczas samych obrad forum, my, teologowie greckokatoliccy, oświadczamy o naszej chęci wspólnej pracy, zgodnie z wezwaniem Patriarchy Josyfa Slipyja „Wielkiego pragnijcie!”, nad dalszą realizacją planu duszpasterskiego UKGK i rozwojem teologii w ogóle.

Kierunki naszej pracy

Jesteśmy świadomi, że Słowo Boże i katechizacja są niezwykle ważne dla stałej misji Kościoła w świecie. W ciągu ostatnich lat Patriarsza Komisja Katechetyczna poprzez swoje instytuty w różnych eparchiach przygotowała kilka pokoleń katechetów i liderów wspólnot biblijnych, opublikowała kluczowe komentarze biblijne i tłumaczenia, a Katedra Nauk Biblijnych UUK regularnie prowadzi różnorodne programy edukacyjne. Doświadczenie pokazuje, że trzeba opracować spójną strategię rozwoju katechezy w UKGK, która będzie obejmowała nowoczesne podręczniki z podstaw katechezy, programy dla wszystkich grup wiekowych oraz zintegrowaną platformę internetową do edukacji katechetycznej i wsparcia.

W dalszym ciągu dbając o rozpowszechnianie kultury biblijnej w kontekście ukraińskim i opierając się na doświadczeniach istniejących programów certyfikacyjnych, w szczególności programu „Od słowa do Słowa” (hebraistyka i nauka języków chrześcijańskiego Wschodu), dążymy do uruchomienia w UUK programu magisterskiego „Studia biblijne” (2026). Program ten będzie miał na celu przygotowanie zarówno specjalistów do tłumaczenia tekstów biblijnych i pracy ze źródłami, jak i specjalistów z teologii biblijnej, co pozwoli na pracę nad takimi projektami jak „Biblia Kijowska”, a także przygotowanie nauczycieli i prowadzących grupy biblijne w parafiach. Chcemy również rozwijać pierwszy ukraiński magazyn biblijny „Scriptura Sacra Ukrainica”, wydać serię podręczników, stworzyć dwutomowy słownik starożytnego języka hebrajskiego i ukraińskiego. Od stycznia 2026 r., oprócz istniejącej Letniej Szkoły Biblijnej, planujemy uruchomić Zimową Szkołę Biblijną UUK i rozwijać zasoby medialne w celu popularyzacji studiów biblijnych wśród szerszego grona wiernych.

Słowo Boże ożywa w kontekście liturgicznym, w szczególności poprzez udział w sakramentach Kościoła i wspólnej modlitwie, które są sercem życia kościelnego. Wprowadzenie reformy kalendarza, wykonanie nowych tłumaczeń Boskich Liturgii i wydanie serii podręczników liturgicznych stały się ważnymi krokami na tej drodze. Teraz pragniemy rozpocząć szerszą dyskusję na temat reformy praktyk liturgiczno-obrzędowych z uwzględnieniem rzeczywistych potrzeb ewangelizacji, przygotować zbiór tradycyjnych ksiąg liturgicznych, pracować nad odrodzeniem wysokiej jakości śpiewu kościelnego i pogłębić formację przyszłych duchownych w zakresie studiowania tradycji liturgicznej Kościoła kijowskiego.

Wspólnota eucharystyczna w naturalny sposób skłania nas do służenia bliźnim, leczenia ran i pokonywania traum, co nabrało szczególnego znaczenia w warunkach wojny. Funkcjonowanie centrum „Emaus”, kliniki medycznej i prawnej UUK, realizacja przez Komisję UKGK ds. duszpasterstwa służby zdrowia we współpracy z Instytutem Zdrowia Psychicznego UUK programu „Uzdrawianie ran wojny” oraz prowadzenie przez nie szkoleń duchowieństwa z zakresu wsparcia psychologicznego dla rannych, Instytut Kapelanii Akademii Iwana Złotoustego w Iwano-Frankowsku, Centrum Leczniczo-Diagnostyczne „Klinika św. Łukasza” w Iwano-Frankowsku i Szpital Szeptyckiego we Lwowie, centrum rehabilitacyjne „Nazaret” oraz Dom Społeczny „Nasza Chata” diecezji samborsko-drohobyckiej – to wszystko jest naszą odpowiedzią na ból teraźniejszości. W 2026 roku planujemy założyć Centrum Sprawiedliwego Pokoju na Ukraińskim Uniwersytecie Katolickim jako platformę do badań naukowych i tworzenia modeli trwałego sprawiedliwego pokoju, wdrożyć program certyfikacyjny „Teologia sprawiedliwego pokoju”, opracować kompleksowe programy rehabilitacji dla wojskowych, rozszerzyć posługę duszpasterską i stworzyć system długotrwałego wsparcia duchowego i psychologicznego. Naszym celem jest również opracowanie programów pracy z traumą zbiorową oraz wydanie zbioru dokumentów i artykułów teologicznych na temat wojny i pokoju.

Skuteczna posługa wymaga odpowiedniego kierownictwa i zarządzania darami. Obecna sieć instytucji teologicznych posiadających państwową licencję i akredytację watykańską, w tym wszystkie poziomy programów edukacyjnych w UUK, stanowi solidną podstawę dla rozwoju teologii. W przyszłości będziemy pracować nad stworzeniem jednolitej platformy wymiany programów nauczania i materiałów w UKGK, zakładaniem funduszy na wsparcie nauczycieli i projektów badawczych, rozwijaniem systemu podnoszenia kwalifikacji poprzez programy certyfikacyjne.

Jesteśmy również świadomi wyzwania, jakim jest pielęgnowanie i służenie jedności. Misja służenia jedności jest jednym z kluczowych priorytetów UKGK. Jednocześnie kwestie ekumenizmu nie zawsze otrzymują należną uwagę, a w środowisku kościelnym nadal panuje pewien sceptycyzm wobec dialogu międzykościelnego. Zadaniem teologów jest dziś odnowienie zrozumienia ekumenicznego powołania UKGK, ożywienie w Kościele pragnienia jedności i pomoc Kościołowi w głębszym uświadomieniu sobie swojej misji służenia tej jedności w Ukrainie i na świecie.

Aktywna praca UKGK w ramach Wszechukraińskiej Rady Kościołów i Organizacji Religijnych, opracowanie Koncepcji Ekumenicznej, regularne organizowanie ekumenicznego tygodnia społecznego oraz badania analityczne dotyczące ekumenicznej otwartości seminariów duchownych są krokami na drodze do większej jedności chrześcijan. Staramy się rozwijać sieć inicjatyw ekumenicznych, pogłębiać dialog ze wspólnotami protestanckimi w dziedzinie służby społecznej i badań teologicznych, rozwijać wspólne projekty badawcze z Kościołami prawosławnymi poprzez uświadamianie wspólnego źródła Kościoła kijowskiego. UKGK jako Kościół Wschodni w komunii z rzymską Stolicą Apostolską jest powołany do głębszej współpracy z innymi Katolickimi Kościołami Wschodnimi. Planujemy również, zgodnie z dokumentem Dykasterii ds. Promowania Jedności Chrześcijan, rozwijać formację ekumeniczną w ramach programów nauczania w instytutach teologicznych, a także zwrócić szczególną uwagę na wzmocnienie międzynarodowej obecności na platformach międzykościelnych.

Nie mniej ważne jest postawienie światowemu chrześcijaństwu krytycznych pytań o kryzys współczesnego ekumenizmu, który ujawnił się podczas wojny, oraz o odpowiedzialność moskiewskiego prawosławia za ten kryzys. Wymaga to również ponownego przemyślenia utrwalonych schematów dialogu ekumenicznego, które utraciły zdolność skutecznego reagowania na duchowe i moralne wyzwania naszych czasów. Jesteśmy przekonani, że dialog ekumeniczny jest możliwy tylko w oparciu o prawdę, a nie kosztem prawdy. Ukraina, gdzie zbiegają się „nici” wszystkich rozproszonych światów chrześcijańskich, może zaproponować światu nowy model ekumenizmu, który uwolni ducha ewangelicznego, dotychczas uwięzionego w konstrukcjach dyplomatycznych.

Jedność nie oznacza zamknięcia, wręcz przeciwnie – daje siłę duchowi misyjnemu wspólnoty i wyjściu naprzeciw światu. Wydawanie podręczników z misjologii, letnie i zimowe wyjazdy misyjne seminarzystów, wprowadzenie kursów komunikacji społecznej, funkcjonowanie Instytutu Misyjnego eparchii św. Mikołaja w Chicago, działalność platformy „UUK online” i Biura UKGK ds. ekologii – to różne przejawy naszej służby misyjnej.

Jednocześnie, biorąc pod uwagę potencjał, jaki ma nasz Kościół w Galicji, musimy szczerze przyznać: nasze misje zarówno na terenie Ukrainy, jak i za granicą są dalekie od naszych rzeczywistych możliwości. Musimy robić znacznie więcej. Dzisiaj, biorąc pod uwagę wyzwania naszych czasów, musimy być gotowi do prowadzenia misji w językach narodów, wśród których obecny jest nasz Kościół, a także publikować prace w innych językach i w uznanych zagranicznych wydawnictwach. To pozwoli nam dzielić się bogactwem duchowym, które zostało nam powierzone i którego nie możemy zatrzymać wyłącznie dla siebie, tak jak uczynił to nieuczciwy sługa, zakopując w ziemi powierzony mu talent.

Planujemy aktywnie rozwijać ewangelizację cyfrową poprzez kanały YouTube i sieci społecznościowe, stworzyć programy chrześcijańskich kursów online dla szerszej publiczności, rozszerzyć działalność misyjną poprzez projekty kulturalne i artystyczne w różnych językach.

Szczególnie ważny jest rozwój obecności Kościoła w mediach. Pragniemy opracować Strategię komunikacji społecznej UKGK na lata 2026-2030, ożywić działalność Centrum (Rady Patriarszej) Komunikacji Społecznej Kościoła przy Kurii Patriarszej z działami analitycznym, kadrowym i strategicznym, zainicjować coroczne forum komunikacji kościelnej jako platformę spotkań pracowników służb prasowych, dziennikarzy i teologów. Ważne jest również stworzenie kursu online „Podstawy komunikacji społecznej. Wymiar kościelny”, opracowanie podręcznika z podstaw komunikacji społecznej dla potrzeb duszpasterskich, wprowadzenie praktycznego szkolenia medialnego dla seminarzystów i duchowieństwa, zbudowanie globalnej platformy komunikacyjnej dla diaspory, a także stworzenie platformy online do wymiany praktyk duszpasterskich i opracowanie projektu edukacji medialnej. W tym świetle widzimy potrzebę stworzenia również „Wiki UKGK” – interaktywnego forum teologicznego do dyskusji na tematy teoretyczne, naukowe i duszpasterskie, ważne dla życia Kościoła.

Ważny jest również rozwój apostolstwa świeckich. Wszyscy wierni poprzez sakrament chrztu uczestniczą w kapłaństwie Chrystusa i mają nie tylko prawo, ale i obowiązek aktywnego uczestnictwa w misji Kościoła. Jesteśmy głęboko przekonani, że asystenci duszpasterscy (asystenci proboszcza) w każdej parafii mogą radykalnie zmienić atmosferę i dynamikę wspólnoty chrześcijańskiej, pomóc księżom w systematycznym prowadzeniu ewangelizacji i katechizacji wiernych. Dlatego jednym z naszych zadań jest bardziej aktywne opracowywanie propozycji umożliwiających taką służbę.

Publiczna służba teologów i księży wymaga przede wszystkim nawrócenia duszpasterskiego samej wspólnoty teologów i posługujących. Przeprowadzone konferencje i wydane zbiory z zakresu teologii pastoralnej stały się początkiem tego procesu. Obecnie dążymy do utworzenia stałych grup teologicznych zajmujących się teologią praktyczną jako organów doradczych dla Synodu Biskupów, opracowania programu duszpasterskiego dla seminarzystów starszych lat, zacieśnienia współpracy z eparchiami i egzarchatami. Ważnym krokiem jest również stworzenie podręcznika z teologii pastoralnej, który połączyłby doświadczenia wykładowców różnych szkół teologicznych Ukrainy, oraz prowadzenie interdyscyplinarnych kursów dla wykładowców teologii pastoralnej, pedagogiki i socjologii.

Należy pamiętać, że fascynacja wyłącznie spekulatywną teologią, która pozbawia naszą posługę znaczenia praktycznego, sprawia, że nasza teologia upodabnia się do „teologizowania” przyjaciół Hioba, którzy nie widzą żywego człowieka i nie niosą nadziei na uzdrowienie – wiele teorii bez empatii. Potrzebujemy teologii integrującej, która harmonijnie łączy trzy zasady – wiary, modlitwy i życia – i jest w stanie aktywnie włączać się w dyskurs społeczny oraz nieustannie się odnawiać w obliczu nowych wyzwań współczesności. Ważne jest, aby pamiętać, że teologowie powinni być ludźmi wielkiej pokory i wielkiej gorliwości w służbie wszystkim, którzy tego potrzebują. Nasza służba jako teologów zaczyna się od osobistego nawrócenia. Jednocześnie powinna ona być wielogłosowa, dlatego staramy się stworzyć przestrzeń dla różnych głosów i opinii, w szczególności wzmocnić wkład kobiet w rozwój ukraińskiej myśli teologicznej.

Takie nawrócenie nie jest możliwe bez budowania sieci wspólnoty. Dobrze nawiązana współpraca między instytucjami teologicznymi poprzez wspólne konferencje i projekty, działalność stowarzyszeń patrologów i kanonistów stworzyły dobrą podstawę dla skutecznej współpracy akademickiej. Obecnie planujemy założyć Stowarzyszenie Teologów UKGK, które będzie składało się z grup profilowych: biblistów, patrologów, dogmatyków, liturgistów, historyków Kościoła, kanonistów i innych. Pozwoli to przezwyciężyć zamknięcie w swoich środowiskach i stworzy platformę do wymiany pomysłów, dyskusji i kształtowania wspólnego dyskursu. Planujemy również przywrócić wysokiej klasy czasopismo teologiczne oraz rozwijać program wymiany wykładowców i studentów, w ramach którego na początkowym etapie stworzymy wspólny program przygotowania kandydatów do studiów wyższych za granicą.

Komunia ma szczególny wymiar – bliskość i praktyczną troskę o ubogich i marginalizowanych. Inicjatywy społeczne w sanktuarium maryjnym „Zarwanica” oraz działalność wolontariacka seminariów są wyrazem tej troski. Pragniemy rozszerzyć partnerstwo z organizacjami państwowymi i społecznymi w zakresie usług społecznych, stworzyć system przygotowania kapelanów do pracy w systemie penitencjarnym, placówkach medycznych i edukacyjnych.

Pierwszą wspólnotą miłości i miłosierdzia jest chrześcijańska rodzina – Kościół domowy. Funkcjonowanie Instytutów Rodziny w UUK i w eparchii stryjskiej, wydawanie podręczników do edukacji seksualnej i realizacji programu przygotowania do sakramentu małżeństwa pomagają rodzinom żyć zgodnie z ich chrześcijańskim powołaniem. Staramy się wzmocnić duszpasterstwo rodzin poprzez tworzenie specjalnych programów wsparcia, opracowywanie materiałów do ewangelizacji i katechizacji dorosłych na podstawie Katechizmu UKGK, tworzenie zasobów do wspierania rodzin w sytuacjach kryzysowych, pomoc we wdrażaniu polityki wsparcia rodziny w instytucjach i organizacjach.

Inne priorytetowe wyzwania i zadania

Oprócz realizacji planu duszpasterskiego, współczesne wyzwania wymagają zwrócenia uwagi również na szereg innych ważnych kwestii. Przede wszystkim jest to pielęgnowanie tożsamości UKGK poprzez badanie własnej tradycji. Nasz Kościół potrzebuje więcej badań naukowych, aby głębiej uświadomić sobie własną tożsamość teologiczną, dziedzictwo liturgiczne i duchowe. Wyniki programu badawczego „Chrześcijaństwo Kijowskie” powinny stać się podstawą pracy edukacyjnej w seminariach poprzez specjalistyczne kursy z historii i teologii Kościoła kijowskiego. Planujemy organizować seminaria i prezentacje dla duchowieństwa, aby pogłębić wiedzę na temat autentycznych praktyk liturgicznych, duchowych i teologicznych cech Kościoła kijowskiego. Ważne jest również wydanie podręcznika – antologii kluczowych źródeł naszej tradycji do wykorzystania w procesie nauczania oraz rozpoczęcie międzywyznaniowego projektu naukowego o charakterze encyklopedycznym w celu ujednolicenia terminologii fachowej i weryfikacji danych historycznych.

Praca ta jest organicznie powiązana z projektem Ad fontes, który działa w UUK, ale wymaga zaangażowania szerszego grona badaczy z różnych ośrodków teologicznych UKGK w celu zbadania źródeł chrześcijaństwa, a także teologicznego, duchowego, liturgicznego i historycznego dziedzictwa UKGK. Chcemy rozszerzyć format regularnych Wykładów Patrystycznych na wszystkie placówki UKGK, rozpocząć prace nad przygotowaniem programu certyfikacyjnego z patrystyki i metodologii tłumaczenia, połączyć wysiłki w pisaniu podręczników z teologii Ojców Kościoła, współpracować w doskonaleniu programów doktoranckich, rozważyć możliwość organizacji letniej szkoły o profilu tłumaczeniowo-patrystycznym, a także sporządzić rejestr dostępnych tłumaczeń w celu koordynacji dalszych prac. Kolejnym elementem tego projektu może być utworzenie Centrum Tłumaczeń Teologicznych, które będzie systematycznie tłumaczyć na język ukraiński najważniejsze teksty odzwierciedlające osiągnięcia w różnych dziedzinach teologii. Wyniki badań mogą być publikowane zarówno w istniejącej serii wydawnictw patrystycznych „Źródła Chrześcijaństwa”, jak i w nowej „Patriarszej Serii Teologicznej” oraz w odrodzonym czasopiśmie „Bohosłowia”.

Historia Kościoła należy do najbardziej rozwiniętych i owocnych dziedzin nauk teologicznych w UKGK i ma rozbudowaną sieć instytucjonalną: obecnie w UKGK funkcjonują trzy instytuty historii Kościoła, ukazuje się czasopismo poświęcone historii Kościoła „Kowczeh”. Kontynuując rozwój tej dziedziny akademickiej, będziemy nadal wykorzystywać potencjał UUK do przygotowania wysoko wykwalifikowanych specjalistów w ramach programów doktoranckich, wprowadzać wspólne kursy i wymianę wykładowców między różnymi placówkami edukacyjnymi UKGK, a także tworzyć programy certyfikacyjne w celu podnoszenia kwalifikacji w zakresie regionalnej historii Kościoła i religijnego krajoznawstwa. Współpraca między różnymi instytucjami pozwala na nowo odkryć bogactwo naszej historycznej i kulturowej różnorodności. Widzimy również perspektywę we wspólnych projektach badawczych, takich jak badanie życia religijnego w okresie totalitaryzmu radzieckiego oraz badania prosopograficzne greckokatolickiego duchowieństwa. Nie mniej ważne są wspólne badania okresu wyjścia Kościoła z podziemia, konfliktów międzywyznaniowych oraz praca nad zrozumieniem roli religii w procesach demokratyzacji w niepodległej Ukrainie, a także życia religijnego i dziedzictwa archiwalnego UKGK w diasporze.

Ważnym wymiarem życia kościelnego jest prawo kanoniczne, dlatego istnieje potrzeba opracowania programu jego studiowania. W UKGK wiele osób ma specjalizację z prawa kanonicznego, ale do tej pory nie ma żadnego programu uznanego przez Stolicę Apostolską. Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich jako książka zawiera części, które regulują różne aspekty życia kościelnego, dlatego istnieje potrzeba posiadania wysoko wyspecjalizowanych ekspertów do ich nauczania. Sama książka wymaga redakcji w celu wprowadzenia zmian, które zaszły w ustawodawstwie w ciągu ostatnich trzydziestu lat, oraz aktualizacji językowej. Widzimy potrzebę wydania zbioru źródeł ukraińskiego prawa kościelnego oraz utworzenia katedry prawa kanonicznego na Wydziale Teologii Ukraińskiego Uniwersytetu Katolickiego. Projekt ten wymaga wspólnych wysiłków instytucji teologicznych Ukraińskiego Kościoła Katolickiego.

Myśl teologiczna nie może rozwijać się w izolacji od innych nauk, dlatego niezwykle ważny jest dialog międzydyscyplinarny. Ukraińscy teologowie muszą nieustannie uczyć się kompetentnego dialogu z innymi naukami, w szczególności poprzez okresowe seminaria poświęcone nauce i religii. Na bazie UUK planujemy rozwijać wspólne platformy wymiany poglądów między teologami i badaczami z innych dziedzin nauki – stałe seminaria, kolokwia itp.

Jednym z najaktualniejszych kierunków jest rozwój nauczania społecznego. UKGK bardzo potrzebuje teologów, których głos może autorytatywnie wypowiadać się na temat wyzwań społecznych z perspektywy nauczania społecznego Kościoła. Centrum Sprawiedliwego Pokoju w UUK może być tylko częściowym rozwiązaniem tego problemu. Chcemy stworzyć grupę analityczną lub centrum strategiczne (Think Tank) zajmujące się współczesną nauką społeczną, które będzie śledzić wyzwania społeczne, przygotowywać dokumenty odzwierciedlające stanowisko UKGK i tworzyć narracje teologiczne dla Ukrainy i świata. Ważne jest również stworzenie elektronicznej biblioteki wszystkich dokumentów UKGK dotyczących kwestii społecznych i na tej podstawie opracowanie Kompendium Nauczania Społecznego UKGK, które stałoby się własną bazą zasobów naszego Kościoła. Planujemy nawiązać wymianę programów nauczania między nauczycielami nauki społecznej, organizować co semestr spotkania metodyczne i stworzyć bazę specjalistów, którzy mogą włączyć się w tę pracę.

Nie mniej ważny jest rozwój teologii moralnej i bioetyki. Planujemy wspólnie napisać podręcznik z podstaw teologii moralnej i uzupełnić podręcznik z bioetyki, przetłumaczyć z języka włoskiego „Słownik Teologii Moralnej” i „Encyklopedię Dylematów Moralnych”. Szczególnie aktualne w warunkach wojny jest zorganizowanie komisji bioetycznych w eparchiach w celu przeprowadzenia konferencji, szkoleń i udzielenia odpowiedzi na konkretne pytania bioetyczne, w szczególności związane z wojną.

Aby wzmocnić kulturę teologiczną w UKGK, konieczna jest praca nad terminologią. Pragniemy kontynuować pracę Instytutu Terminologii Teologicznej i stworzyć „Słownik Teologiczny” lub „Słownik Terminów Teologicznych UKGK”, który ujednoliciłby terminologię i sprzyjał rozwojowi językowej kultury teologicznej w naszym Kościele. Ułatwi to pisanie prac naukowych i dydaktycznych, wzbogaci nasze doświadczenie poprzez tłumaczenie obcojęzycznej literatury źródłowej i pomoże zapoznać się z aktualnymi wyzwaniami innych społeczeństw i krajów.

Kwestia powołań i formacji pozostaje jednym z najpilniejszych problemów naszych czasów. Szczególnie niepokojąca jest tendencja do odpływu kadr: seminarzyści po studiach za granicą nie zawsze wracają do Ukrainy, wybierając zawody świeckie lub posługę w innych krajach. Należy szukać sposobów zapobiegania temu zjawisku poprzez wzmocnienie formacji duszpasterskiej, stworzenie warunków do posługi i ukazywanie  budujących przykładów autentycznego życia chrześcijańskiego. Dzisiaj niezwykle ważne jest znalezienie sposobów, aby spośród większej liczby wiernych ponownie przyciągnąć kandydatów do seminariów, klasztorów i instytucji teologicznych, aby w przyszłości mogli stać się gorliwymi i odpowiedzialnymi teologami. Żniwo jest bowiem wielkie, więc potrzeba wielu robotników.

Zdajemy sobie sprawę z konieczności pogłębienia międzynarodowej współpracy ukraińskich teologów z zachodnimi ośrodkami naukowymi w celu wzajemnej wymiany poglądów na aktualne kwestie współczesności: wyzwania moralne, dialogu ekumenicznego, społecznej doktryny Kościoła, przezwyciężania skutków totalitarnej przeszłości, a także dekolonizacji studiów wschodniochrześcijańskich i krytycznej analizy ideologii „russkiego miru”. Ukraińska teologia ma coś do powiedzenia światu, a świat ma nam coś do zaoferowania, aby pogłębić naszą refleksję.

My, uczestnicy Ogólnokościelnego Forum Teologów UKGK, zdajemy sobie sprawę z wagi i odpowiedzialności naszego powołania. W czasie, gdy przechodzimy próbę wojny i poszukujemy dróg do sprawiedliwego pokoju, w okresie głębokich przemian społecznych pragniemy być wiernymi sługami Słowa Bożego – Chrystusa, na wzór Jego świętej Matki, oraz odpowiedzialnymi współtwórcami przyszłości naszego Kościoła i naszego narodu. Niech Pan błogosławi nasze wspólne wysiłki ku chwale Ojca, Syna i Ducha Świętego. Amen!